سقوط بازار در جنگ 12 روزه؛ 150 همت تراکنش پرید

بیایید یک داستان اقتصادی را با هم بخوانیم. داستانی که قهرمان آن، پولی است که در کارت‌های بانکی ما جابجا می‌شود. در شهریور امسال، این قهرمان یک رکورد تاریخی ثبت کرد. برای اولین بار، ارزش کل خریدهایی که ما ایرانی‌ها با کارت‌هایمان انجام دادیم، از مرز شگفت‌انگیز ۲ هزار هزار میلیارد تومان (2000 همت) عبور کرد و به ۲ هزار و ۱۵۱ همت رسید. این عدد، مثل یک موسیقی پرشور و هیجان‌انگیز، نوید رونق و رشد می‌دهد؛ رشدی ۵۵ درصدی نسبت به سال گذشته که در نگاه اول، هر اقتصاددانی را به وجد می‌آورد.

اما داستان‌های اقتصادی، همیشه پیچیده‌تر از خط اولشان هستند. بر اساس آخرین آماری که بانک مرکزی از تراکنش‌های شاپرک منتشر کرده، وقتی از هیاهوی این عدد بزرگ فاصله می‌گیریم و به جزئیات نگاه می‌کنیم، موسیقی هیجان‌انگیز ما به یک نت فالش و نگران‌کننده می‌رسد. سوال اصلی این است: آیا این حجم عظیم پول، به معنای خرید بیشتر و رونق کسب‌وکارهاست یا صرفاً روایتگر گران‌تر شدن همه‌چیز است؟

برای یافتن پاسخ، باید از «ارزش» تراکنش‌ها به «تعداد» آنها سفر کنیم. آمار به ما می‌گوید که تعداد کل دفعاتی که ما در شهریور کارت کشیده‌ایم، تنها ۴ درصد نسبت به سال قبل رشد کرده است. این در حالی است که در ماه‌های تیر و مرداد، تعداد خریدها حتی نسبت به سال گذشته کمتر هم شده بود. این یعنی آن رشد ۵۵ درصدی ارزش، نه از محل افزایش خرید مردم، که عمدتاً از تورم و بالا رفتن قیمت‌ها آب می‌خورد. ما تقریبا به اندازه قبل خرید کرده‌ایم، اما پول بسیار بیشتری برای همان خریدها پرداخته‌ایم.

وضعیت در تهران، پایتخت اقتصادی کشور، حتی از این هم شکننده‌تر است. تهران هنوز زیر سایه سنگین «جنگ دوازده روزه» که اواخر خرداد ماه رخ داد، نفس می‌کشد. تعداد تراکنش‌ها در پایتخت، نه تنها رشد نکرده، بلکه در خرداد و تیر به ترتیب ۱۰ و ۱۲ درصد سقوط کرده و در شهریور نیز با افت ۱ درصدی نسبت به سال قبل، به حدود یک میلیارد و ۶۷ میلیون تراکنش رسیده است. این اعداد، زنگ خطری جدی برای رکود در قلب اقتصاد ایران هستند؛ بازاری که در آن ویترین‌ها پر است، اما مشتریان کمتر و کمتر کارت می‌کشند.

بر اساس آمارهای رسمی، در دو ماه خرداد و تیر مجموعا حدودا 244 میلیون تراکنش کمتر از سال گذشته بوده است.

حالا بیایید ببینیم هر بار که کارت می‌کشیم، به طور متوسط چقدر پول خرج می‌کنیم. این عدد، نبض تورم را در دستان ما قرار می‌دهد. در کل کشور، میانگین هر تراکنش حدود ۴۶۰ هزار تومان است. اما در تهران، این رقم به ۷۸۰ هزار تومان می‌رسد؛ تقریبا دو برابر میانگین کشوری.

با مقایسه این ارقام با سال گذشته، می‌توانیم یک تخمین از تورم بزنیم. تورمی که از دل همین داده‌های شاپرک محاسبه می‌شود، برای کل کشور حدود ۴۹ درصد و برای تهران، یک عدد تکان‌دهنده است: ۵۵.۶ درصد. البته باید در نظر داشت که این تورم، فقط شامل کالاهای مصرفی ما نیست و قیمت کالاهای واسطه‌ای که تولیدکنندگان می‌خرند را نیز در بر می‌گیرد، اما در نهایت، تصویر کلی یکسان است: قیمت‌ها با سرعتی سرسام‌آور در حال افزایش هستند.

ارزیابی ها نشان می دهد میانگین ارزش هر تراکنش در ماه های خرداد وتیر در شهر تهران برابر با 624 هزار تومان بوده است. در این صورت محاسبه می‌شود که در دو ماه خرداد و تیر سال جاری تحت تاثیر جنگ دوازده روزه حدودا 152 همت تراکنش تنها در پایتخت از دست رفته است.

داستان شهریورماه اقتصاد ایران، روایت رویارویی دو دشمن قدیمی است: رکود و تورم. از یک سو، افزایش شدید ارزش تراکنش‌ها که فریاد تورم را به گوش می‌رساند و از سوی دیگر، کاهش معنادار تعداد خریدها، خصوصاً در تهران، که نشانی واضح از رکود و کاهش قدرت خرید مردم است. رکورد ۲ هزار همتی، بیش از آنکه جشنی برای اقتصاد باشد، هشداری است درباره مسیری که در آن قدم گذاشته‌ایم؛ مسیری که در آن پول‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، اما سفره‌ها و سبدهای خرید، کوچک‌تر.