پایان سیاست ارزی دردسرساز: چرا واردات طلا سقوط کرد؟

آمارهای رسمی گمرک از یک تحول بزرگ در بازار طلا خبر می‌دهند. واردات طلا از ابتدای امسال تا پایان مهرماه، با کاهش حدود ۶۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، به ۱.۲ میلیارد دلار رسیده است. از نظر وزنی نیز تنها ۲۰ تن طلا در این هفت ماه وارد کشور شده، در حالی که این رقم در هفت ماهه نخست سال گذشته بیش از ۵۳ تن بود. اما این سقوط چشمگیر، بیش از آنکه نگران‌کننده باشد، روایتی از اصلاح یک سیاست پرحاشیه است.

این ارقام در نگاه اول ممکن است زنگ خطری برای کاهش عرضه و افزایش قیمت در بازار طلا به نظر برسد، اما ریشه‌ی این کاهش شدید را باید در سیاست‌های ارزی سال گذشته جستجو کرد. سال گذشته، بانک مرکزی به صادرکنندگان اجازه داد تا برای رفع تعهد ارزی خود، به جای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، شمش طلا وارد کشور کنند. تصمیمی که باعث جهش بی‌سابقه آمار واردات طلا در سال 1403 شد.

اما این سیاست خیلی زود روی دیگر خود را نشان داد. رئیس سازمان توسعه تجارت ایران توضیح می‌دهد که این مصوبه راه را برای سوءاستفاده باز کرد. برخی صادرکنندگان، طلا را به صورت قاچاق از کشور خارج می‌کردند و سپس همان طلا را تحت عنوان واردات در ازای رفع تعهد ارزی، دوباره به کشور بازمی‌گرداندند. این فرآیند به آن‌ها اجازه می‌داد تا از تفاوت قیمت ارز رسمی و غیررسمی سودهای کلانی به دست آورند. در عمل، این سیاست به ابزاری برای دور زدن نظام ارزی و شکل‌گیری رانت تبدیل شده بود. به همین دلیل برخی می‌گویند بخش قابل توجهی از آمار واردات طلای سال گذشته، در واقع ارقام صوری بوده و طلای جدیدی به ذخایر کشور اضافه نکرده است.

 با توقف این رویه، آمار واردات طلا به سطح کمتری بازگشته است. از سوی دیگر، بانک مرکزی اعلام کرده که کشور از ذخایر طلای کافی برخوردار است و نگرانی از این بابت وجود ندارد. بنابراین کاهش ۶۰ درصدی فعلی در واردات طلا، احتمالا نه به معنای کاهش عرضه، بلکه به معنای شفاف‌سازی و حذف واردات غیرواقعی است. در نتیجه، به نظر نمی‌رسد این افت آماری بتواند منجر به شوک قیمتی در بازار داخلی طلا شود و بیشتر نشان‌دهنده پایان یک چرخه معیوب در سیاست‌گذاری ارزی کشور است.