پیش‌بینی جنجالی ایلان ماسک: «کار تمومه دوستان»
«کار تمومه، دوستان»؛ این جمله‌ی کوتاه و جنجالی را ایلان ماسک مدیرعامل تسلا، در واکنش به گزارشی درباره‌ی جایگزینی نیروی کار آمازون با ربات‌ها اعلام کرد؛ گزارشی که نیویورک‌تایمز نوشت و در آن ادعا کرد که آمازون قصد دارد ۶۰,۰۰۰ شغل را با ربات‌ها و هوش مصنوعی جایگزین کند.
ایلان ماسک که این واکنش را در شبکه اکس به گزارش نیویورک تایمز نشام داد مشخصا نوشت: «فکر اینکه یک انسان ظرف ده سال آینده جعبه‌ها را بسته‌بندی و ارسال کند، دیوانه‌کننده است — کار تمومه، دوستان.»
به عبارتی او معتقد است هوش مصنوعی و ربات‌ها به زودی «تمام مشاغل را جایگزین خواهند کرد» و کار کردن برای انسان‌ها به یک امر «اختیاری» تبدیل خواهد شد. این پیش‌بینی از آینده جهان یا تصویری از یک آرمان‌شهر است و یا شاید یک ویرانه؛ آینده‌ای که در آن، ماشین‌ها کار می‌کنند و البته تکلیف انسان‌ها هنوز کاملاً مشخص نیست.
همزمان با این پیش‌بینی‌های اینگونه که قبلا هم در اظهارات ایلان ماسک وجود داشته، غول دنیای فناوری؛ آمازون، در حال چشیدن طعم شیرین همین آینده است. آخرین خبر این است که سهام این شرکت پس از اعلام رشد بی‌سابقه‌ی بخش خدمات ابری (AWS)، یک جهش ۱۲ درصدی را تجربه کرد. دلیل این موفقیت چه بود؟ تقاضای سیری‌ناپذیر برای توان پردازشی هوش مصنوعی. درآمد آمازون در سه‌ماهه اخیر با رشد ۱۳ درصدی به ۱۸۰.۲ میلیارد دلار و سود خالص آن با جهشی ۴۰ درصدی به ۲۱.۲ میلیارد دلار رسید؛ ارقامی که تحلیل‌گران وال‌استریت را شگفت‌زده کرد.
اما این سکه روی دیگری هم دارد؛ درست در همین هفته که آمازون جشن سودآوری خود را برپا کرده، خبر تعدیل ۱۴ هزار نفر از کارکنان اداری این شرکت نیز اعلام شد. البته اندی جَسی، مدیرعامل آمازون، این تعدیل‌ها را مستقیماً وابسته و ناشی از هوش مصنوعی ندانسته و گفته است: «حداقل در حال حاضر، نه.» اما این انکار محتاطانه، نگرانی‌ها را کم نمی‌کند، به‌خصوص وقتی گزارش‌هایی مانند گزارش نیویورک‌تایمز فاش می‌کند که آمازون در سکوت، به دنبال خودکارسازی ۷۵٪ از عملیات خود است و حتی از کارمندانش خواسته از کلماتی مثل «اتوماسیون» استفاده نکنند.
جسی هم در عین حال تاکید کرده که آمازون قصد دارد مانند «بزرگ‌ترین استارت‌آپ جهان» عمل کند و به‌سرعت از تحولات عظیم فناوری بهره‌برداری کند.
رویای فراوانی یا کابوس نابرابری؟
با این همه اگر به توییت اخیر ماسک برگردیم، در دنیایی که او تصویر می‌کند، کالاها و خدمات «تقریباً رایگان» خواهند بود. او می‌گوید میلیاردها ربات هر آنچه را که بخواهیم با هزینه‌ای نزدیک به صفر برایمان تولید می‌کنند. اما سؤال کلیدی اینجاست: در جهانی که اکثر مردم شغلی ندارند، چگونه قرار است حتی همان هزینه‌ی «تقریباً هیچ» را بپردازند؟
البته همه خوشبینی ماسک را ندارند؛ حتی جفری هینتون، که او را «پدرخوانده هوش مصنوعی» می‌نامند، هشداری جدی داده و اعلام کرده است: این فناوری عده‌ای را بسیار ثروتمند و اکثر مردم را فقیرتر خواهد کرد.
این نگرانی وقتی جدی‌تر می‌شود که به هزینه‌های پنهان آن نیز توجه کنیم؛ مصرف سرسام‌آور انرژی و آب برای مراکز داده که به آلودگی هوا و گرمایش زمین دامن می‌زند.
به نظر می رسد هوش مصنوعی، داستان یک دوراهی بزرگ برای جهان است. از یک سو، رویای دنیایی بدون کار اجباری و پر از فراوانی قرار دارد و از سوی دیگر، کابوس بیکاری گسترده، نابرابری عمیق و تمرکز ثروت و قدرت در دست عده‌ای معدود. آنچه در آمازون می‌گذرد، شاید تنها پیش‌پرده‌ای از این آینده‌ی پیچیده باشد؛ آینده‌ای که در آن، سود یک شرکت می‌تواند به قیمت شغل هزاران نفر تمام شود.