طلاق‌گرفته‌ها، پرکارترین گروه جامعه

تا به حال از خودتان پرسیده‌اید چند ساعت از شبانه‌روز را واقعاً به «کار کردن برای پول» اختصاص می‌دهید؟ شاید جواب شما چیزی حدود ۸ ساعت باشد، اما وقتی پای میانگین کل جمعیت به میان می‌آید، قصه کاملاً عوض می‌شود. عددی که شاید در نگاه اول کم به نظر برسد، اما وقتی لایه‌های آن را کنار می‌زنیم، روایتی شگفت‌انگیز از جامعه، اقتصاد و فشارهای پنهان زندگی را برایمان بازگو می‌کند.

بر اساس جدیدترین داده‌های مرکز آمار ایران که در قالب طرح گذران وقت منتشر شده، هر ایرانی بالای ۱۵ سال به طور متوسط دو ساعت و ۴۸ دقیقه در روز را به اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای کسب مزد اختصاص می‌دهد. این عدد به خودی خود یک داستان رشد را در دل دارد؛ چرا که نسبت به آمارهای مشابه در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۳ روندی صعودی داشته و نشان می‌دهد که چرخ اقتصاد، هرچند آهسته، اما زمان بیشتری از ما طلب می‌کند.

اما داستان اصلی از جایی شروع می‌شود که این میانگین را بین گروه‌های مختلف جامعه خرد می‌کنیم. اولین پرده‌ی تکان‌دهنده، شکاف عمیق جنسیتی است. در حالی که مردان به طور متوسط ۴ ساعت و ۵۵ دقیقه از روزشان را صرف کار مزدی می‌کنند، این عدد برای زنان تنها ۴۴ دقیقه است. یک اختلاف بیش از چهار ساعته که نشان می‌دهد با وجود تمام تحولات، بار اصلی اشتغال رسمی و درآمدزایی همچنان بر دوش مردان است و سهم زنان در این معادله بسیار ناچیز است.

پرده‌ی دوم، روایت سواد و فرصت است. افراد باسواد با میانگین ۳ ساعت کار در روز، در جایگاهی کاملاً متفاوت با افراد بی‌سواد قرار دارند که سهمشان از این کیک تنها ۵۰ دقیقه در روز است. این یعنی سواد، نه فقط یک مهارت، که کلیدی برای ورود به بازی اقتصاد است.

اما غافلگیرکننده‌ترین بخش این گزارش، جایی است که وضعیت تأهل وارد ماجرا می‌شود. شاید تصور عمومی این باشد که افراد متأهل، به دلیل مسئولیت‌های خانوادگی، بیشترین زمان را به کار اختصاص می‌دهند. اما آمارها قصه‌ی دیگری تعریف می‌کنند. در صدر این جدول، نه متأهلین، که افرادی قرار دارند که به دلیل طلاق از همسر خود جدا شده‌اند. این گروه با اختصاص ۳ ساعت و ۴۱ دقیقه در روز به کار، حتی از متأهلین (با ۲ ساعت و ۵۸ دقیقه) هم پیشی گرفته‌اند. تحلیلگران اجتماعی معتقدند این اختلاف معنادار، ریشه در نیاز شدید این افراد به استقلال مالی و جبران فشارهای اقتصادی پس از جدایی دارد؛ نبردی خاموش برای ساختن یک زندگی مستقل که آن‌ها را به پرکارترین گروه جامعه تبدیل کرده است.