مالیات، درآمد نفتی را آشکار کرد

رئیس کل سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که در هفت‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ «درآمدهای مالیاتی ۵.۵ برابر درآمدهای نفتی وصول‌شده به خزانه» بوده است. این گزاره در رسانه‌ها بازتاب یافت، اما پرسش مهمی بی‌پاسخ ماند: اگر این نسبت درست است، درآمد نفتی دقیقاً چقدر بوده؟داده‌هایی که خود این مقام ارائه کرد، امکان بازسازی درآمد نفتی را فراهم می‌کند.

محمد هادی سبحانیان در نشست خبری خود گفته است که در هشت‌ماهه امسال ۱۰۳۲ همت مالیات وصول شده است.

این عدد، نقطه شروع محاسبه است.اگر این رقم بر مبنای میانگین ماهانه تقسیم شود،رقمی نزدیک به ۱۲۹ همت در هر ماه به دست می‌آید.

با اتکا به همین میانگین، عملکرد هفت‌ماهه قابل تخمین است:

۱۲۹ × ۷ = ۹۰۳ همت

با توجه به نوسان‌های معمول در وصول مالیات،رقم ۹۰۰ همت را می‌توان برآورد معقولی از عملکرد مالیاتی این دوره دانست که از دل سخنان مقام مسئول قابل استخراج است.

رئیس سازمان امور مالیاتی در نشست خبری خود یک فکت دیگر هم داده و گفته است: سالها کشور به دنبال این بود که درآمدهای جاری به جای نفت از محل مالیات باشد.در ۷ ماهه امسال درآمدهای مالیاتی ۵.۵ برابر درآمدهای نفتی بوده‌ است.

با این حساب اگر نسبت اعلام‌شده مبنا قرار بگیرد:

۹۰۰ همت ÷ ۵.۵ =۱۶۴ همت

یعنی بر اساس نسبت ارائه‌شده، درآمد نفتی وصول‌شده به خزانه در این دوره حدود ۱۶۰ همت بوده است.

این عدد به‌طور رسمی بیان نشده اما با استفاده از همان داده‌هایی که رئیس سازمان امور مالیاتی مطرح کرده، قابل محاسبه است.

بر این اساس،در هفت‌ماهه نخست سال،اگر خزانه در این دوره یک میلیون تومان از محل نفت دریافت کرده باشد،حدود پنج‌ونیم میلیون تومان مالیات به آن واریز شده است؛

اما معنای این تغییر چیست؟افزایش سهم مالیات در بودجه،سال‌ها یکی از جهت‌گیری‌های سیاستی در ایران بوده است.

ارقام اخیر نشان می‌دهد که این جابه‌جایی دست‌کم در سطح حسابداری دولت رخ داده است.

با این حال، پرسش‌های تحلیلی مهمی باقی است:

آیا این تحول ناشی از اصلاح واقعی ساختار مالیاتی و کشف پایه‌های جدید بوده؟

یا بیشتر نتیجه تورم، رشد قیمت‌ها، گسترش دام وصول و کشف فرارهای مالیاتی است؟

تا چه حد تحریم‌ها و محدودیت‌های فروش، انتقال پول نفت و تخفیف‌های اجباری به کوچک‌تر شدن وزن درآمد نفتی در خزانه انجامیده است؟

آیا مالیات جای نفت را گرفته،یا تنها ترکیب منابع تحت فشار شرایط بیرونی تغییر کرده است؟

پاسخ به این پرسش‌ها،تحلیل عمیق‌تر و داده‌های تکمیلی می‌طلبد.

اما یک نکته روشن است:در اقتصاد ایران،گاهی مهم‌ترین اعداد به‌طور مستقیم اعلام نمی‌شوند؛بلکه در نسبت‌ها و گزاره‌هایی که مقامات بیان می‌کنند پنهانند و با محاسبه قابل بازیابی‌اند.

نسبت «۵.۵ برابر نفت» یک خبر بود؛ اما عددی که از دل آن بیرون آمد،روایت دقیق‌تری از ساختار درآمدی دولت ارائه می‌کند

و نشان می‌دهد که چگونه یک جمله می‌تواند،اگر محاسبه شود،به واقعیتی قابل تصور تبدیل گردد.