ترکش‌های جنگ ۱۲ روزه بر بازار؛ یک میلیون و ۴۰۰ هزار فقره چک برگشت خورد

امنیت اقتصادی کالایی کمیاب است که با نخستین نشانه‌های تنش تهدید می‌شود. جنگ دوازده روزه سطح اعتماد بازار را نیز جابجا کرد. آمارهای اخیر بانک مرکزی نشان می دهد چگونه ترکش‌های این نبرد، بزرگترین رکود معاملاتی پس از دوران همه‌گیری را رقم زده است.

بررسی دقیق داده‌های چک های برگشتی نشان می‌دهد که همزمان با اوج‌گیری درگیری‌ها در خرداد و تیر، شوک عظیمی به بدنه مبادلات بازار وارد شده است. در تیر ماه، دقیقاً زمانی که آتش جنگ شعله‌ور بود، یک میلیون و ۴۰۰ هزار فقره چک برگشت خورد. این عدد یعنی حدود ۱۴.۵ درصد از کل دسته‌چک‌های صادر شده در بازار، بی‌استفاده ماندند و نقد نشدند. برای اینکه عمق این بحران را بهتر درک کنیم، باید به عقب برگردیم؛ چنین رکوردی آخرین بار در فروردین ۱۳۹۹ ثبت شده بود. در آن زمان که کسب‌وکارها زیر فشار قرنطینه کرونا قرار داشتند، نرخ چک‌های برگشتی به ۱۸ درصد رسید و حالا یک جنگ کوتاه، همان فضای رکودی را بازسازی کرده است.

ماجرا زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که نگاهی به ارزش ریالی این کاغذهای برگشت‌خورده بیندازیم. رکوردزنی در بخش مبلغ، بسیار عجیب‌تر از تعداد بوده است. در همان بازه زمانی کوتاه، حدود ۲۰۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان از تعهدات مالی تجار و مردم روی زمین ماند. میانگین ارزش هر چک پاس نشده در این دوره تقریباً ۱۴۷ میلیون تومان برآورد شده است که نشان می‌دهد معاملات متوسط و کلان به شدت ضربه خورده‌اند.

داده‌ها حاکی از آن است که نرخ مبلغ چک‌های وصول نشده در تیر ۱۴۰۴ به ۲۲.۶ درصد رسیده است. این عدد از زمان آبان ۱۳۹۶ تا به امروز بی‌سابقه بوده است. همان‌طور که در آن سال همزمان با گسترش اعتراضات در پاییز و زمستان، ریسک نقدشوندگی بالا رفت، این بار نیز جنگ دوازده روزه نقدینگی را در بازار منجمد کرد.

آسیب‌های اقتصادی این جنگ به‌صورت متوازن در کشور پخش نشد و برخی استان‌ها فشار سنگین‌تری را تحمل کردند. بررسی‌های منطقه‌ای نشان می‌دهد استان کردستان با ثبت نرخ ۱۹ درصد در تعداد چک‌های برگشتی، رکورددار کل کشور بوده است. وضعیت وقتی بحرانی‌تر به نظر می‌رسد که بدانیم ۳۰.۴ درصد از کل مبلغ چک‌های صادر شده در این استان وصول نشده است.

در سوی دیگر، استان یزد نیز از ترکش‌های این نبرد در امان نماند. اگرچه یزدی‌ها از نظر تعداد چک‌های برگشتی (۱۴.۳ درصد) وضعیت بهتری نسبت به کردستان داشتند، اما از نظر ارزش ریالی با نرخ ۳۰.۹ درصد، حتی آسیب بیشتری دیدند. این آمار نشان می‌دهد سرمایه‌های کلان در این مناطق با چالش جدی مواجه شده است. هرچند گزارش‌ها می‌گویند در مهر ماه اوضاع کمی بهبود یافته و نرخ برگشتی به ۹.۱ درصد رسیده، اما شوک تیر ماه ۱۴۰۴ لرزه‌ای بود که زیرساخت اعتماد را هدف گرفت.

آیا کسب‌وکار شما هم در آن ۱۲ روز دچار مشکل شد؟ تجربه‌تان از وضعیت نقدینگی بازار در آن روزها را برایمان بنویسید.