وقتی کالا کوچک‌تر می‌شود اما قیمت همان است؛ راز Shrinkflation

گاهی احساس می‌کنیم خریدهای روزمره‌مان «کم‌جان‌تر» شده‌اند؛ بسته‌ای که قبلاً پرتر بود، حالا سبک‌تر است، اما قیمت همچنان ثابت مانده یا حتی افزایش یافته. این تغییر کوچک به‌قدری تدریجی است که ممکن است تا مدت‌ها متوجهش نشویم.

در اقتصاد رفتاری به این پدیده «Shrinkflation» می‌گویند؛ یکی از رایج‌ترین شگردهای جهانی برای مدیریت افزایش هزینه‌ها، بی‌آنکه مشتری واکنش منفی نشان دهد. ظاهر محصول همان است، اما آنچه داخل بسته می‌گیری، کمتر از قبل است.

تصور کن یک بسته چیپس، شکلات یا غلات صبحانه می‌خری؛ همان بسته‌بندی، همان طراحی، همان قیمت. اما وقتی در را باز می‌کنی، حس می‌کنی محصول کمتر شده است.

شاید فکر کنی اشتباه می‌کنی، یا صرفاً وزنش را فراموش کرده‌ای. اما این حس معمولاً اتفاقی نیست. بسیاری از برندهای جهانی سال‌هاست حجم بسته را کاهش می‌دهند، در حالی‌که قیمت را همان نگه می‌دارند یا حتی بالاتر می‌برند. نتیجه؟ مشتری کمتر متوجه افزایش قیمت واقعی می‌شود.

Shrinkflation یعنی کاهش حجم یا وزن کالا بدون کاهش هم‌زمان قیمت.در ظاهر همه‌چیز ثابت است، اما مشتری مقدار کمتری دریافت می‌کند.

تحقیقات Consumer Reports و Harvard Business Review نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان به تغییر مستقیم قیمت بسیار حساس‌اند، اما کاهش تدریجی حجم را کمتر متوجه می‌شوند یا واکنش ضعیف‌تری نشان می‌دهند.

به همین دلیل برخی شرکت‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای افزایش آشکار قیمت، مقدار محصول را کاهش دهند. در اقتصاد رفتاری، این یک «افزایش قیمت نامرئی» محسوب می‌شود.

مطالعات رسانه‌های بین‌المللی روی برندهای بزرگ نشان می‌دهد Shrinkflation یک پدیده گسترده است.

در ایالات متحده، محصولات غذایی مانند Doritos، Toblerone و Häagen-Dazs در سال‌های مختلف با کاهش وزن مواجه شده‌اند، در حالی‌که بسته‌بندی تقریباً بدون تغییر مانده است.

در اروپا نیز تعدادی از برندهای خرده‌فروشی در بریتانیا و فرانسه حجم محصولات روزمره مانند آبمیوه، پنیر یا پاستا را کاهش داده‌اند.

این رفتار غیرقانونی نیست، اما اثرات روانی‌اش به‌قدری قوی است که حتی سازمان‌های حمایت از مصرف‌کننده، گزارش‌های دوره‌ای برای شناسایی نمونه‌های جدید این پدیده منتشر می‌کنند.

مغز انسان به «قیمت» بیشتر از «حجم» واکنش نشان می‌دهد.وقتی تغییری در شکل ظاهری بسته ایجاد نمی‌شود، ذهن فرض می‌کند که محتوا هم همان است.

در مقابل، افزایش مستقیم قیمت واکنش روانی فوری ایجاد می‌کند؛ از این‌رو برندها Shrinkflation را راهی نرم برای مدیریت هزینه‌ها می‌دانند.

به علاوه، مقایسه حجم محصولات برای مشتری سخت‌تر است؛ وزن دقیق معمولاً به اندازه برچسب قیمت توجه جلب نمی‌کند.

برای رهایی از این شگرد، باید نقطه تمرکز را از «قیمت» به «تناسب قیمت و وزن» منتقل کرد.

قبل از خرید، وزن یا حجم محصول را نگاه کن و آن را با دفعات قبلی مقایسه کن.اگر دو محصول مشابه قیمت یکسان دارند، بررسی کن کدام وزن بیشتری می‌دهد.

هر زمان قیمت ثابت مانده اما احساس کردی محصول کمتر شده، معمولاً حس تو درست است؛ Shrinkflation همین‌طور کار می‌کند.