تاکتیک مذاکراتی جمهوری اسلامی در شرایط حساس

کارشناس مسائل سیاسی و عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در نشست علمی «رهبری و دیپلماسی ملی»، تأکید کرد: رهبر معظم انقلاب مذاکره با آمریکا را به‌عنوان موضوعی مشروط و تنها در چارچوب مصالح عالی نظام مجاز می‌دانند و به آمریکا هیچ‌گونه اعتماد راهبردی ندارند.

به گزارش «رسا»؛ مهدی فضائلی کارشناس مسائل سیاسی و عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب در نشست علمی «رهبری و دیپلماسی ملی» که صبح دیروز در دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام برگزار شد، تأکید کرد: از نظر رهبر معظم انقلاب مذاکره با آمریکا ممنوع مطلق نیست اما تنها در چارچوب مصالح عالی نظام، مشروط و کنترل‌شده مجاز است و اعتماد راهبردی به این کشور وجود ندارد.

فضائلی با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب گفت: موضوع رابطه با آمریکا از اساس برای ایشان یک مسئله راهبردی است و تنها در صورت تغییر واقعی رفتار و ماهیت آمریکا می‌توان به آن فکر کرد. ایشان به صراحت فرموده‌اند: «اگر آمریکا از منطقه خارج شود و در امور دیگران دخالت نکند، می‌توان در آینده به رابطه فکر کرد» ولی این شرط را به لحاظ واقعی محال است زیرا سیاست آمریکا مبتنی بر سلطه و مداخله است.

عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب تأکید کرد که با وجود بی‌اعتمادی راهبردی در مقاطع خاص و به منظور تحقق مصالح عالی نظام، اجازه گفت‌وگوهای محدود صادر شده است. نمونه‌هایی مانند مذاکره موردی در موضوع عراق، مذاکرات درباره افغانستان، گفت‌وگوهای مرتبط با برجام و مذاکرات غیرمستقیم سال‌های اخیر نمونه‌هایی از این تصمیمات حکیمانه است.

فضائلی دو نکته مهم را برای فهم صحیح این رویکرد مطرح کرد: نخست بعد تدبیر و مصلحت که در آن جمهوری اسلامی در شرایط حساس ممکن است از موضع تدبیر و نه ضعف وارد گفت‌وگو شود تا فشارها و طراحی‌های دشمن را خنثی کند. دوم تفاوت سطح مذاکره است؛ رهبر معظم انقلاب اصل مذاکره را مردود نمی‌دانند بلکه هدف و چارچوب مذاکره را معیار می‌دانند. مذاکره‌ای که به معنای عقب‌نشینی باشد مردود است اما مذاکره در چارچوب هوشمندانه و کنترل شده برای دفع تهدید پذیرفته است.

او با بیان اینکه در دولت آقای رئیسی مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا انجام شده است، افزود: این مذاکرات در شرایط افزایش تهدیدات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی و با هدف مدیریت بحران و جلوگیری از تشدید فضای روانی و تبلیغاتی علیه ایران صورت گرفته است.

فضائلی خاطرنشان کرد: علی‌رغم مذاکرات صورت‌گرفته اقدامات نظامی و فشارهای آمریکا نشان داد که از نظر این کشور مذاکره تنها ابزاری تاکتیکی برای افزایش فشار است و گفت‌وگوی واقعی در کار نیست.

عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب تأکید کرد: رهبر معظم انقلاب در موضوع مذاکرات هسته‌ای همواره بُعد تدبیر و مصلحت نظام و هم بُعد مردم‌سالاری و احترام به رأی مردم را مد نظر داشتند و اجازه مذاکره با آمریکا را در چارچوبی دقیق و با خطوط قرمز مشخص صادر کردند.

فضائلی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب در ماجرای مذاکرات برجام دو نگاه اساسی داشتند، گفت: نخست بُعد تدبیر و مصلحت نظام بود که اجازه ورود به مذاکره داده شد تا در شرایطی که اگر ایران گفت‌وگو نمی‌کرد هم در داخل و هم در عرصه جهانی تحت فشار و پرسش قرار می‌گرفت بتوان با خنثی‌سازی جنگ روانی دشمن از منافع ملی حفاظت کرد.

وی تأکید کر: این تصمیم حکیمانه و برخلاف تصور برخی نه ناشی از فشار سیاسی بلکه از سر مدیریت شرایط پیچیده بین‌المللی بود که گذر زمان آن را اثبات کرد.

 عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب ادامه داد: رهبر معظم انقلاب همواره به رأی و خواست مردم احترام گذاشتند. در انتخابات سال ۱۳۹۲ مردم به آقای روحانی با شعار «چرخ سانتریفیوژها باید بچرخد، چرخ زندگی مردم هم باید بچرخد» رأی دادند و بخش بزرگی از جامعه باور داشت مذاکره با غرب می‌تواند بخشی از مشکلات اقتصادی را حل کند. با این وجود رهبر معظم انقلاب با تعیین خطوط قرمز مشخص اجازه مذاکره را صادر کردند و این را در قالب مفهوم «نرمش قهرمانانه» که به معنای انعطاف تاکتیکی در خدمت هدف راهبردی است، بیان کردند.

فضائلی دو تفاوت اساسی را در مذاکرات دوره روحانی نسبت به گذشته برشمرد: اول علنی بودن مذاکرات در سطح وزیر امور خارجه و دوم شفافیت گفت‌وگوها در برابر چشم مردم که نشانه‌ای از اعتماد رهبر معظم انقلاب به مردم و رعایت مردم‌سالاری در تصمیمات کلان بود.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ بارها تأکید کردند حتی اگر موضوع هسته‌ای حل شود آمریکا مسائل دیگری مانند توان موشکی، نفوذ منطقه‌ای و حقوق بشر را مطرح خواهد کرد و به دلیل بدعهدی و عدم صداقت آمریکایی‌ها، نباید دل‌خوش به مذاکرات بود.

او تأکید کرد: تجربه برجام نشان داد که آمریکا به تعهدات خود عمل نکرد و با حفظ ساختار تحریم‌ها و طرح موضوعات جدید قصد داشت فشار را از طریق مذاکره ادامه دهد. رهبر معظم انقلاب همواره هشدار می‌دادند که دل‌بستن به حل مشکلات کشور از مسیر مذاکره خطای راهبردی است و نباید همه امیدها را به میز مذاکره گره زد.

عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب تأکید کرد: مبانی فکری رهبر معظم انقلاب در حوزه نظامی و سیاست خارجی، کاملاً مبتنی بر آموزه‌های دینی، قانون اساسی و تجربه تاریخی است و حتی در موضوعات حساس مانند تولید سلاح هسته‌ای، حکم شرعی و ملاحظات اخلاقی راهنما هستند.

فضائلی در ادامه تحلیل‌های خود درباره مبانی فکری تصمیم‌گیری‌های رهبر انقلاب اظهار داشت: در موضوع تسلیحات نقطه‌زن، علاوه بر بُعد نظامی یک مضمون اخلاقی و انسانی نیز وجود دارد؛ هرچه سلاح دقیق‌تر باشد احتمال آسیب به غیرنظامیان کمتر می‌شود.

وی افزود: این نگاه برگرفته از آموزه‌های اسلامی است که بر رعایت اصول اخلاقی حتی در میدان جنگ تأکید دارد و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب به توسعه چنین سلاح‌هایی تأکید دارند.

وی همچنین به مسئله سلاح هسته‌ای پرداخت و گفت: رهبر معظم انقلاب با صدور فتوای شرعی تولید، نگهداری و استفاده از سلاح هسته‌ای را حرام اعلام کرده‌اند و این موضع ثابت و غیرقابل تغییر باقی مانده است، صرف‌نظر از فشارها و درخواست‌های مختلف. این تصمیم بر مبنای حکم الهی و ملاحظات شرعی است نه صرفاً ملاحظات سیاسی یا نظامی.

عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب سپس به سازوکارهای تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی اشاره کرد و گفت: شورای عالی امنیت ملی که در قانون اساسی تعریف شده نهاد اساسی تصمیم‌سازی سیاست خارجی و امنیت ملی است که به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل می‌شود و وظایفی چون تعیین سیاست‌های کلی امنیتی، هماهنگی فعالیت‌های مختلف مرتبط و بهره‌گیری از امکانات کشور برای مقابله با تهدیدها را برعهده دارد.

وی تأکید کرد: مصوبات این شورا پس از تأیید رهبر معظم انقلاب قابل اجراست و نقش نهایی و فصل‌الخطاب در تصمیمات کلان بر عهده رهبر معظم انقلاب است.

فضائلی در ادامه یادآور شد: شورای عالی امنیت ملی با انجام بحث‌های کارشناسی و در چارچوب منافع ملی تصمیم‌گیری می‌کند و سپس برای تصویب نهایی به رهبر معظم انقلاب ارائه می‌شود.

فضائلی درباره سازوکارهای تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی اظهار داشت: علاوه بر جلسات رسمی شورای عالی امنیت ملی جلسات مشورتی خاصی برگزار می‌شود که در آن چهره‌های صاحب‌نظر خارج از اعضای رسمی نیز دعوت می‌شوند تا مباحث به‌صورت آزاد و صریح مطرح شده و تصمیمات اولیه اصلاح یا تعدیل شود.

وی افزود: گاهی رهبر معظم انقلاب در موضوعاتی به جمع‌بندی قطعی نمی‌رسند و پرونده را برای بررسی بیشتر به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع می‌دهند. نمونه‌هایی از این موارد در حوزه سیاست خارجی وجود دارد که پس از بررسی‌های متعدد تصمیم نهایی اتخاذ شده است.

فضائلی با بیان اینکه نهاد اصلی تصمیم‌گیری شورای عالی امنیت ملی است که تصمیماتش پس از تأیید رهبر معظم انقلاب قابلیت اجرا دارد، گفت: این سازوکارها تضمین می‌کند که تصمیمات سیاست خارجی کشور نه فردی و شتاب‌زده بلکه حاصل فرآیندی دقیق، کارشناسی و چندلایه است که بر پایه چارچوب‌های دینی، قانونی و مصلحت نظام قرار دارد.