نبرد برای بقا؛ ۱۰ کلان‌شهر جهان چگونه به جنگ آلودگی هوا می‌روند؟
به گزارش زومان، دوباره همان قصه تکراری. صبح از خواب بیدار می‌شوی و پرده را که کنار می‌زنی، به جای آسمان آبی، توده‌ای خاکستری و بی‌روح به تو دهن‌کجی می‌کند. اخبار را چک می‌کنی و می‌بینی پس از دو روز کشمکش و اصرار وزارت بهداشت، بالاخره مدارس ابتدایی تهران تعطیل شده‌اند. این سناریوی تلخ برای تهرانی‌ها آشناست، اما این داستان فقط برای ما نیست. این پرده‌ای از یک نمایش تراژیک جهانی است که در آن، نفس کشیدن به یک کالای لوکس تبدیل شده است.
بر اساس آخرین گزارش «کیفیت هوای جهان» که توسط شرکت سوئیسی IQAir منتشر شده، این بحران ابعادی بسیار گسترده‌تر دارد. این گزارش که داده‌های بیش از ۴۰ هزار ایستگاه سنجش کیفیت هوا در ۱۳۸ کشور را تحلیل کرده، تصویری تکان‌دهنده از سیاره‌ای ارائه می‌دهد که در دود دست‌وپا می‌زند.
داده‌های این گزارش نشان می‌دهد که در نوامبر اخیر، تهران رتبه چهارم آلوده‌ترین شهرهای جهان را به خود اختصاص داده و در کنار نام‌هایی چون دهلی‌نو، لاهور و داکا قرار گرفته است؛ شهرهایی که نفس کشیدن در آن‌ها شبیه یک مبارزه روزمره است.
شهر | کشور | وضعیت ذرات معلق (PM2.5) | اقدامات |
|---|---|---|---|
تاشکند | ازبکستان | خطرناک | کاشت کمربند سبز، ممنوعیت استفاده از "fuel oil" (نوع سوخت سنگین)، افزایش پایش کیفیت هوا و هشدار به شهروندان |
دهلی | هند | خطرناک | 50 درصد دورکاری، محدودیت ساخت‌وساز، کنترل کامیون‌ها و صنایع |
کلکته | هند | بسیار ناسالم | ون‌های الکتریکی مجهز به سیستم پاشش آب برای سرکوب گردوغبار استفاده از اسپرینکلرهای بزرگ برای شستشوی پوشش گیاهی درختان (برگ درختان گردوغبار را جمع می‌کنند و کارایی فیلتر طبیعی را افزایش می‌دهند) |
تهران | ایران | ناسالم/ بسیار ناسالم | تعطیلی موقت مدارس، کاهش ساخت‌وساز، محدودیت تردد منطقه‌ای، اعلان وضعیت اضطراری |
قاهره | مصر | ناسالم/ بسیار ناسالم | تقویت سیستم پایش کیفیت هوا (نظارت، پیش‌بینی آلودگی، مکانیسم واکنش به روزهای بد آلودگی). - بهبود مدیریت زباله (سوزاندن زباله یکی از منابع PM) در منطقه قاهره. - آگاهی‌رسانی و درگیر کردن ذی‌نفعان محلی در برنامه مدیریت کیفیت هوا |
لاهور | پاکستان | ناسالم | محدودیت برخی فعالیت‌ها، اطلاع‌رسانی به گروه‌های حساس |
داکا | بنگلادش | ناسالم | راه‌اندازی ایستگاه‌های پایش کیفیت هوا در نقاط مختلف شهر. - ارتقای آگاهی عمومی درباره آلودگی هوا و تأثیر ذرات معلق. - سیاست‌هایی برای کاهش انتشار از کوره‌های آجرپزی (مثلاً بهبود فناوری کوره‌ها) پیشنهاد شده است. |
آلماتی | قزاقستان | ناسالم | اضافه کردن ۵۰۰ حسگر جدید پایش آلودگی در شهر برای شناسایی دقیق‌تر منابع آلودگی. - کاشت درختان: دولت محلی گفته برای «بازگرداندن وضعیت باغ-شهر» (Garden City) درخت‌کاری انجام می‌دهد — صدها هزار درخت کاشته شده‌اند. - تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به گاز (یا سوخت پاک‌تر) برای کاهش انتشار آلاینده‌ها. |
بمبئی | هند | ناسالم | شهرداری بمبئی (BMC) یک استراتژی هفت‌مرحله‌ای تحت برنامه «Clean Air Mumbai» دارد که هدفش کاهش آلودگی ناشی از گردوغبار ساخت‌وساز، ترافیک، صنایع و سوخت زباله است. |
باکو | آذربایجان | ناسالم | اتوماتیک‌سازی پایش کیفیت هوا و هدف‌گذاری استفاده از سوخت پاک‌تر |
رتبه‌بندی 10 شهر آلوده در جهان و اقدامات مقابله‌ای
شاید اعداد به‌تنهایی نتوانند عمق فاجعه را نشان دهند، اما گزارش «وضعیت جهانی هوا ۲۰۲۴» تلاش می‌کند این کار را انجام دهد. طبق این گزارش، آلودگی هوا در سال ۲۰۲۱ به تنهایی موجب مرگ ۸.۱ میلیون نفر در سراسر جهان شده و به دومین عامل اصلی مرگ‌ومیر، حتی برای کودکان زیر پنج سال، تبدیل شده است.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز تأیید می‌کند که در سال ۲۰۱۹، نزدیک به ۹۹ درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کردند که هوایشان از استانداردهای این سازمان پاک‌تر نبود. این دیگر یک بحران محیط‌زیستی نیست؛ یک قتل‌عام خاموش و تدریجی است.
دو روی یک سکه: از بهشت تنفس تا جهنم دود
وقتی تهران و دیگر کلان‌شهرهای آسیایی با اقداماتی فوری مثل تعطیلی مدارس، محدودیت تردد و توقف فعالیت‌های صنعتی سعی در کنترل موقت این هیولا دارند، در سوی دیگر کره زمین، داستان کاملاً متفاوت است.
گزارش IQAir نشان می‌دهد که تنها ۱۲ کشور و منطقه در جهان، (حدود 17 درصد) توانسته‌اند به استاندارد طلایی سازمان بهداشت جهانی (غلظت ذرات معلق PM2.5 کمتر از ۵ میکروگرم در متر مکعب) دست پیدا کنند.
مکان‌هایی مثل باهاما، برمودا، پلی‌نزی فرانسه، استرالیا، نیوزیلند و ایسلند، به معنای واقعی کلمه «بهشت‌های تنفسی» این سیاره هستند. در این سرزمین‌ها، آسمان آبی یک حق طبیعی است، نه یک آرزوی دوردست. این تضاد تلخ نشان می‌دهد که هوای پاک، گرچه دشوار، اما دست‌یافتنی است.
جالب اینجاست که حتی کشورهای توسعه‌یافته‌ای مثل ایالات متحده (با میانگین غلظت ۷.۱)، کانادا (۶.۷) و بریتانیا (۷.۴) نیز نتوانسته‌اند به این استاندارد برسند. این واقعیت نشان می‌دهد که مبارزه با آلودگی هوا یک چالش جهانی است که نیازمند اراده‌ای فراتر از تعطیل کردن چند روزه مدارس و کارخانه‌هاست.
قصه آلودگی هوای تهران، بخشی از یک روایت بزرگ‌تر است؛ روایتی درباره انتخاب‌های ما، سیاست‌های اقتصادی و آینده‌ای که برای فرزندانمان می‌سازیم. شاید نتوانیم فورا محل زندگی‌مان را به جزایر ویرجین آمریکا تغییر دهیم، اما آگاهی، اولین قدم برای تغییر این سرنوشت خاکستری است.
شما در شهرتان با چه کیفیتی از هوا روبرو هستید؟ تجربیات و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.