چرخش تاریخی آنکارا؛ خداحافظی آرام ترکیه با گاز ایران و روسیه؟

یک تغییر آرام اما بنیادین در نقشه انرژی منطقه در حال وقوع است. ترکیه، پس از دهه‌ها وابستگی به گاز روسیه و ایران، در حال بازنویسی راهبرد انرژی خود است؛ روایتی جدید که در آن جمهوری آذربایجان و ظرفیت‌های بکر میدان گازی ابشرون به ستاره اصلی داستان تبدیل شده‌اند.

به گزارش کاسپین‌پست، مذاکرات میان باکو و آنکارا برای تأمین گاز از میدان ابشرون در جریان است و انتظار می‌رود اولین جریان گاز از سال ۲۰۲۹ به سمت ترکیه روانه شود. این خبر که توسط علی اسدوف، نخست‌وزیر آذربایجان، اعلام شد، چیزی فراتر از یک توافق تجاری ساده است؛ این حرکت، نشانگر فرایندی عمیق‌تر است که می‌تواند توازن قدرت در حوزه انرژی اوراسیا را دگرگون کند. همکاری دو کشور با خرید ۳۰ درصد از سهام میدان فراساحلی شفق–آسمان توسط شرکت TPAO ترکیه، ابعادی تازه یافته و آنکارا را از یک واردکننده صرف به یک شریک مستقیم در پروژه‌های بالادستی بدل کرده است.

به گفته ویتالی بایلاربیوف، معاون سوکار، توسعه فاز دوم میدان ابشرون به مرحله نهایی سرمایه‌گذاری نزدیک می‌شود و این یعنی تولید می‌تواند از اواخر ۲۰۲۸ آغاز شود. این زمان‌بندی هوشمندانه با فاز سوم پروژه شاه‌دنیز هم‌پوشانی دارد و یک پنجره راهبردی برای آذربایجان می‌گشاید تا در بزنگاهی که ترکیه به دنبال تنوع‌بخشی به سبد انرژی خود است، جایگاهش را به عنوان یک تأمین‌کننده کلیدی تثبیت کند.

میدان گازی ابشرون با ذخایر تخمینی ۳۵۰ میلیارد مترمکعب، یک دارایی استراتژیک است. فاز دوم این میدان با هدف تولید حداقل ۴.۵ میلیارد مترمکعب در سال، قرار است صادرات به ترکیه را کلید بزند. حضور غول‌های انرژی مانند توتال‌انرژی فرانسه و ادنوک امارات در کنار سوکار، نشان‌دهنده اعتماد بالای بین‌المللی به این پروژه است؛ پیامی قدرتمند در دورانی که سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی با فشارهای محیط‌زیستی روبه‌روست.

پویایی‌های جهانی، ترکیه را به بازنگری در مدل انرژی خود واداشته است. کاهش احتمالی واردات از روسیه، عدم قطعیت در مورد ایران و فشارهای غرب، آنکارا را به مسیری بی‌بازگشت برای تنوع‌بخشیدن به منابع سوق داده است. در این میان، گاز آذربایجان و ترکمنستان به گزینه‌هایی حیاتی تبدیل شده‌اند. هدف ترکیه «وابستگی جایگزین» نیست، بلکه دستیابی به انعطاف‌پذیری است و آذربایجان از معدود بازیگرانی است که می‌تواند این نیاز را برآورده سازد.

کارشناسان معتقدند سال‌های ۲۰۲۸ تا ۲۰۲۹ برای تراز انرژی ترکیه دورانی حساس خواهد بود. در این بازه، حجم بالایی از LNG آمریکا وارد بازار جهانی می‌شود و همزمان قراردادهای شاه‌دنیز برای تمدید مورد بازنگری قرار می‌گیرند. این تحولات، فرصتی طلایی برای آنکارا فراهم می‌کند تا شرایط قراردادهای خود را بهبود بخشد.

آمارها نیز این تغییر پارادایم را تأیید می‌کنند. بر اساس داده‌های سازمان تنظیم مقررات بازار انرژی ترکیه، آذربایجان در ۱۰ ماهه نخست سال ۲۰۲۵، با صادرات ۹.۸ میلیارد مترمکعب گاز، جایگاه خود را پس از روسیه و بالاتر از ایران مستحکم کرده است. این روند صعودی نشان می‌دهد که گاز آذربایجان به یک جایگزین عملی و قابل اتکا برای ترکیه تبدیل شده است.

جمع‌بندی روشن است: ترکیه در حال بازطراحی معماری امنیت انرژی خود است و آذربایجان در این معماری جدید، از یک «تأمین‌کننده مهم» به یک «شریک شکل‌دهنده به سیستم» ارتقا می‌یابد. اگر فاز دوم ابشرون طبق برنامه پیش برود، این پروژه به یکی از ستون‌های اصلی راهبرد انرژی نوظهور منطقه بدل خواهد شد و همکاری باکو و آنکارا را از سطح اقتصادی به ژئوپلیتیکی ارتقا خواهد داد. در این چشم‌انداز، گاز دیگر فقط یک کالا نیست، بلکه ابزاری برای نفوذ، تاب‌آوری و توسعه راهبردی بلندمدت است.