پایان دوران پول ارزان در ژاپن؛ نبرد پنهان بانک مرکزی و دولت بر سر ین
تصور کنید یک غول خفته پس از دههها چشم باز میکند. اقتصاد ژاپن، که سالها در دنیای عجیب نرخ بهرهی صفر و منفی زندگی میکرد، سرانجام در حال بیدار شدن است. بانک مرکزی این کشور بزرگترین قدم خود را برداشت و هزینهی استقراض پول را به بالاترین سطح در سه دههی اخیر رساند. این حرکت قرار بود یک نمایش قدرت برای پول ملی، یعنی ین، باشد. اما در مسیر این نمایش، اتفاقی عجیب و متناقض رخ داد.
به گزارش زومان، بانک ژاپن (BoJ) با یک تصمیم قاطع، نرخ بهره سیاستی خود را به حدود ۰.۷۵ درصد افزایش داد. بهگزارش فایننشالتایمز، این چهارمین افزایش نرخ بهره تحت مدیریت کازوئو اوئدا، رئیس بانک مرکزی، و بخشی از فرآیند «عادیسازی» پس از سالها مبارزه با کاهش قیمتها بود. در تئوری اقتصادی، این کار باید سرمایهگذاران خارجی را برای خرید ین ترغیب میکرد و ارزش آن را بالا میبرد. اما بازارها قصهی دیگری نوشتند: ین در برابر دلار تضعیف شد. چرا؟
معمای ین: چرا تصمیم درست، نتیجه معکوس داد؟
تحلیلگران به دو مظنون اصلی اشاره میکنند. اولین مظنون، دولت جدید ژاپن به رهبری نخستوزیر، سانائه تاکایچی است. او با برنامههایی برای هزینههای گسترده و محرکهای اقتصادی به میدان آمده است. این ولخرجی بالقوه، سرمایهگذاران را نگران کرده که نکند وضعیت مالی دولت شکننده شود و ارزش پول ملی را در بلندمدت کاهش دهد. نگرانی از آیندهی مالی کشور، بر سیگنال قدرتمند بانک مرکزی سایه انداخت.
مظنون دوم، خود بانک مرکزی و شیوهی ارتباط محتاطانهاش با بازار بود. اوئدا در کنفرانس خبری خود مانند یک بندباز ماهر عمل کرد؛ از یک سو گفت که سطح فعلی نرخ بهره هنوز «خیلی با کف فاصله دارد»، اما از سوی دیگر، در مورد قدمهای بعدی بسیار مبهم صحبت کرد تا بازارها را بیش از حد نترساند.
رقص محتاطانهی بانک مرکزی با بازارها
هیروشی شیرایشی، اقتصاددان ارشد در BNP Paribas، معتقد است که اوئدا نمیخواست «بیش از حد تهاجمی به نظر برسد و دولت را ناراحت کند، یا بیش از حد ملایم جلوه کند و باعث سقوط ین شود». این رویکرد میانه، برخی از معاملهگران را که منتظر یک پیام قاطعتر بودند، ناامید کرد. به قول شوکی اوموری، استراتژیست ارشد در میزوهو:
بانک مرکزی «در عمل تهاجمی و در ارتباطات، معتدل» بود. این رویکرد هوشمندانه توانست از نوسانات شدید بازار جلوگیری کند، اما نتوانست جلوی ضعف کوتاهمدت ین را بگیرد.
پیامی از بازار اوراق قرضه: هزینه استقراض بالا رفت
در حالی که همه به ین نگاه میکردند، بازار اوراق قرضه دولتی ژاپن (JGB) پیام واضحتری ارسال کرد. بازده اوراق قرضهی ۱۰ ساله، که معیاری برای هزینه استقراض دولت است، از مرز ۲ درصد عبور کرد و به بالاترین سطح از سال ۱۹۹۹ رسید. این یعنی سرمایهگذاران برای وام دادن پول به دولت ژاپن، سود بیشتری طلب میکنند. این اتفاق، هم نتیجهی مستقیم افزایش نرخ بهره است و هم بازتابی از نگرانیها در مورد برنامههای هزینهای دولت جدید.
پایان یک دوران: چرا ژاپن به پول ارزان خاتمه داد؟
ژاپن پس از دههها مبارزه با «تورم منفی» یا کاهش قیمتها، حالا با تورم واقعی روبروست.
اما چرا اصلاً بانک ژاپن چنین تصمیمی گرفت؟ پاسخ ساده است: شرایط تغییر کرده. نرخ تورم قیمت مصرفکننده بیش از سه سال است که بالاتر از هدف ۲ درصدی بانک مرکزی قرار دارد. بازار کار به دلیل کاهش جمعیت، فشرده شده، دستمزدها در حال افزایش هستند و سود شرکتها بالاست. بانک مرکزی به این نتیجه رسیده که اقتصاد کشور آنقدر قوی است که بتواند از داروهای دوران بیماری (سیاستهای پولی بسیار انبساطی) دست بکشد و به شرایط عادی بازگردد. با این حال، واکنش گیجکنندهی بازار نشان میدهد که خروج از این دوران، مسیری پر از پیچیدگی و عدم قطعیت خواهد بود.