اولین بازار بنزین آزاد؛ باک شما چند میلیون آب می‌خورد؟

یک سال تمام، نازل‌های بنزین سوپر در جایگاه‌ها خاک خوردند و رانندگان خودروهای خاص، چشم‌انتظار بازگشت سوختی بودند که برای سلامت موتور ماشینشان حیاتی است. حالا این انتظار به سر رسیده و از آذرماه، پمپ‌ها دوباره به کار می‌افتند. اما این بازگشت، یک داستان کاملاً جدید با خود دارد؛ داستانی که در آن دیگر خبری از نرخ‌های دستوری دولت نیست و شخصیت اصلی آن، تابلوی شیشه‌ای بورس انرژی است.

این تصمیم، پایانی بر یک بوروکراسی طولانی و فرسایشی است. به گزارش زومان، با اعلام محمد نظیفی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، حالا این بخش خصوصی است که با واردات بنزین سوپر یورو ۵، قرار است نبض این بازار کوچک را در دست بگیرد. در واقع، یک بازار جدید متولد شده است؛ بازاری برای کسانی که حاضرند برای عملکرد بهتر خودروی خود، پول بیشتری بپردازند.

به گفته رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاه‌های سوخت، همه چیز برای عرضه رسمی از دوم آذر آماده است. شرکت‌های توزیع‌کننده می‌توانند از دو هزار تا سیصد هزار لیتر سوخت خریداری کنند و این یعنی، بازیگران جدیدی وارد میدان شده‌اند که قواعد بازار را بهتر می‌فهمند.

و اما سوال اصلی: این سوخت لوکس برای جیب مصرف‌کننده چقدر هزینه دارد؟ بورس انرژی، قیمت پایه هر لیتر بنزین سوپر وارداتی را بر اساس نرخ فوب خلیج فارس، ۶۵ هزار و ۸۰۰ تومان اعلام کرده است. اما این تازه اول ماجراست.

وقتی هزینه‌هایی مثل ۱۳ درصد مالیات بر ارزش افزوده، حق‌العمل حدود ۷۰۰ تومانی جایگاه‌داران و هزینه‌های حمل‌ونقل به آن اضافه شود، قیمت نهایی بالاتر از حدود ۷۶ هزار تومان برای هر لیتر می‌ایستد. بیایید این عدد را در دنیای واقعی تصور کنیم: اگر بخواهید باک ۵۰ لیتری خودروی خود را پر کنید، وقتی نازل را سر جایش می‌گذارید، عددی که روی نمایشگر پمپ می‌بینید، چیزی حدود سه میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است.

قیمت بنزین سوپر در همسایگان نفتی ما پایین‌تر است چرا که آنها تولیدکننده این نوع بنزین هستند. در حال حاضر، قیمت بنزین سوپر در قطر حدود ۶۸,۷۰۰ تومان، در عربستان ۷۰,۳۶۶ تومان و در عمان ۷۰,۳۶۷ تومان است. تنها در امارات متحده عربی است که این سوخت با قیمتی بالاتر از ایران، یعنی حدود ۸۵,۵۱۲ تومان عرضه می‌شود.

شاید اولین نگرانی این باشد که آیا این قیمت‌گذاری، مقدمه‌ای برای گران شدن بنزین سهمیه‌ای است؟ مقامات دولتی بارها این نگرانی را رد کرده‌اند. محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، صراحتاً اعلام کرده است:

این دو موضوع هیچ ارتباطی با هم ندارند و بنزین یارانه‌ای همچنان با نرخ فعلی عرضه خواهد شد.

در حقیقت، دولت یک تفکیک ایجاد کرده است: یک سمت برای عموم مردم با سوخت یارانه‌ای و یک بازار کوچک و موازی برای خودروهای خاص که به کیفیت اهمیت می‌دهند. این رویکرد شباهت زیادی به ماجرای آزادسازی قیمت نان دارد؛ زمانی که نانوایی‌های آزادپز در کنار نانوایی‌های یارانه‌ای شروع به کار کردند، نه تنها قیمت نان دولتی ثابت ماند، بلکه رقابت باعث بهبود کیفیت در هر دو بخش شد.

عرضه بنزین سوپر در بورس انرژی، یک تمرین بزرگ برای اقتصاد ایران است. این اولین بار است که کالایی استراتژیک مانند بنزین، هرچند در مقیاسی کوچک، از زیر چتر قیمت‌گذاری دستوری خارج می‌شود و به دست مکانیسم شفاف عرضه و تقاضا سپرده می‌شود. مسیری که در آن، هرکس متناسب با نیاز و توان مالی خود، سوختش را انتخاب می‌کند. شاید این یک تمرین برای بازی بزرگتر باشد.