ابراهیم رزاقی؛ اقتصاددان پرچم‌دار «اقتصاد مقاومتی»
ابراهیم رزاقی، یکی از برجسته‌ترین اقتصاددانان ایرانی، دیروز درگذشت. خبرگزاری تسنیم در توصیف این اقتصاددان نوشته: «ابراهیم رزاقی یک اقتصاددان منتقد بود که همواره بر لزوم حرکت به سمت استقلال اقتصادی و توجه به تولید داخلی تأکید می‌کرد. او منتقد سرسخت سیاست‌های واردات‌محور و اجرای نادرست خصوصی‌سازی‌ها بود که به اعتقاد او، شکاف طبقاتی و فقر را در جامعه گسترش داد.»
توصیف تسنیم از مرحوم رزاقی، دقیق است. او یکی از پرچم‌داران گفتمان اقتصاد مقاومتی و عدالت‌محور در سال‌های اخیر بوده است. رزاقی همواره بر استقلال اقتصادی، تولید ملی و مبارزه با نابرابری تأکید می‌کرد و معتقد بود سیاست‌های نئولیبرال عامل اصلی مشکلات اقتصادی ایران هستند.
کتاب‌شناسی رزاقی
ابراهیم رزاقی در سال ۱۳۱۸ در تهران متولد شد. او تحصیلات عالی خود را در رشته اقتصاد به پایان رساند و دکتری توسعه اقتصادی را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد. رزاقی بیش از ۴۰ سال به عنوان دانشیار اقتصاد در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران تدریس کرد و به عنوان استاد بازنشسته، همچنان در محافل علمی و رسانه‌ای فعال بود. او نویسنده کتاب‌هایی مانند «اقتصاد ایران‌زمین»، «آشنایی با اقتصاد ایران» و «اقتصاد مقاومتی؛ از وادادگی تا ایستادگی» است که بر نگاه بومی به اقتصاد ایران تمرکز دارند.
مهم‌ترین سخنان و نظریات
رزاقی یکی از صدای‌های برجسته در نقد اقتصاد نئولیبرال بود و معتقد بود که این ایدئولوژی بر سود شخصی تمرکز دارد و با اصول اسلامی و انقلابی ایران ناسازگار است. او سرمایه‌داری را عامل فقر جهانی و نابرابری می‌دانست و تأکید می‌کرد که "مبارزه با نابرابری یک ارزش دائمی در زندگی من است."
- اقتصاد مقاومتی و الگوبرداری: رزاقی اقتصاد مقاومتی را نه فقط یک شعار، بلکه الگویی عملی می‌دید که در کشورهای غربی مانند آلمان، ژاپن و حتی آمریکا (به عنوان "منافع ملی") اجرا شده و به پیشرفت صنعتی منجر شده است. او می‌گفت: "اگر خیانت نمی‌کردند، در اقتصاد هم الگو بودیم" و انتقاد می‌کرد که در ایران، به جای حمایت از تولید، واردات بی‌رویه و خصوصی‌سازی نادرست حاکم شده. او چین را مثالی موفق از سرمایه‌داری کنترل‌شده با برخورد قاطع با فساد می‌دانست.
- عدالت اجتماعی و تولید ملی: یکی از کلیدی‌ترین حرف‌های او، تأکید بر "تولید ملی، استقلال اقتصادی و عدالت اجتماعی" بود. او قانون اساسی ایران را مبنای اقتصاد اسلامی می‌دانست و پیشنهاد می‌داد که با مالیات سنگین بر سوداگری و هدایت سرمایه به تولید، نابرابری را کاهش داد.
- نقد رانت و فساد: رزاقی احتکار، قاچاق، رانت‌خواری (مانند سوءاستفاده از دلار دولتی) و عدم اجرای قانون اساسی را عوامل اصلی نابسامانی اقتصادی می‌شمرد و خواستار "مدیریت جهادی" و مجازات قاطع مدیران فاسد بود.
واکنش به مهم‌ترین تصمیمات اقتصادی
رزاقی به عنوان منتقد سرسخت سیاست‌های اقتصادی، واکنش‌های تندی به تصمیمات کلیدی نشان می‌داد و ریشه مشکلات را در عملکرد دولت‌ها از دوران دفاع مقدس تا امروز می‌دید.
- برنامه‌های تعدیل اقتصادی و پنج‌ساله: او این برنامه‌ها را "رشد سرمایه‌داری بی‌محابا" می‌دانست که بدون تطبیق با شرایط ایران، روحیه ایثارگری را تضعیف و وابستگی به غرب را افزایش داد. رزاقی می‌گفت این سیاست‌ها منجر به کاهش اشتغال مولد و افزایش واردات شد و بیش از یک هزار میلیارد دلار درآمد نفتی را هدر داد.
- وضعیت اقتصادی پس از جنگ و تحریم‌ها: رزاقی دولت‌ها را متهم به "رها کردن اقتصاد" و عدم نظارت می‌کرد که منجر به چندبرابر شدن قیمت‌ها شد. او توقف پروژه‌هایی مانند مسکن مهر و پالایشگاه‌ها را عمدی می‌دانست و از ناتوانی در روابط با روسیه، چین و هند انتقاد می‌کرد.
- نقش انقلاب و سرمایه‌داری: رزاقی انقلاب ۵۷ را "انقلاب ضعفا در برابر اغنیا" می‌دانست و مخالفت با سرمایه‌داری را یکی از پایه‌های آن شمرد، زیرا واردات و مصرف‌گرایی وابستگی ایجاد کرده بود. او پس از انقلاب، تغییر الگوی اقتصادی به سمت سرمایه‌داری لیبرال را خیانت به اصول انقلابی می‌دید.
او همچنین در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1392، حمایت خود را از سعید جلیلی (نامزد اصولگرا) اعلام کرد. این حمایت، بیشتر بر پایه همخوانی ایدئولوژیک در زمینه‌های عدالت اجتماعی، اقتصاد مقاومتی، تولید ملی و استقلال اقتصادی شکل گرفته بود. او در کنار چهره‌هایی مانند مسعود درخشان (نظریه‌پرداز اقتصاد اسلامی) و محمدهادی زاهدی وفا (رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق) در آن دوره، از جلیلی حمایت علنی کرده بود.