قهر آسمان با ایران؛ ۲۰ استان حتی یک قطره باران ندیده‌اند
به گزارش زومان، پاییز امسال ایران تشنه‌تر از همیشه، چشم به آسمانی دوخته که انگار قصد باریدن ندارد. این روایتی تلخ از واقعیتی است که آمارها نشان می‌دهند؛ ایران در چنگال یک خشکسالی پاییزی بی‌سابقه گرفتار شده است.
براساس جدیدترین گزارش‌های منتشر شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان بارش‌های کشور از ابتدای مهر تا سیزدهم آبان، با کاهش تکان‌دهنده ۷۷ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت، به تنها ۳.۴ میلیمتر رسیده است تا با یک سقوط آزاد در منابع آبی روبرو باشیم. برای درک عمق این فاجعه، کافی است بدانیم که سال گذشته در همین بازه زمانی، ۱۴.۸ میلیمتر باران در کشور ثبت شده بود.
نقشه‌ای که خشک می‌شود
این خشکسالی یک پدیده منطقه‌ای نیست، بلکه سراسر کشور را فرا گرفته است. از تهران و اصفهان و فارس گرفته تا خوزستان و سیستان‌وبلوچستان و کرمانشاه؛ استان‌هایی هستند که در ۴۵ روز ابتدایی پاییز، حتی یک قطره باران هم به خود ندیده‌اند؛ وضعیتی که در ۶۰ سال اخیر کاملاً بی‌سابقه بوده است.
استان‌های دیگر هم که رنگ باران را دیده‌اند، حال و روز خوشی ندارند. استان البرز با افت ۹۸ درصدی، قزوین با ۹۷ درصد و خراسان رضوی با ۹۴ درصد کاهش بارش نسبت به سال قبل، عملاً در مرز خشکسالی مطلق قرار دارند.
تحلیل داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی نیز نشان می‌دهد که در نیم قرن گذشته، حجم بارش‌های سالانه به‌طور متوسط هر سال یک میلیمتر کاهش یافته است. در سال ۱۳۵۴، ایران سالانه شاهد ۲۸۰ میلیمتر بارش بود؛ عددی که امروز به ۱۹۲ میلیمتر رسیده است.
همزمان با خشک‌تر شدن زمین، هوا هم گرم‌تر شده؛ به‌طور میانگین هر دهه ۰.۴ درجه سانتی‌گراد. این اعداد، نشان از تغییرات اقلیمی است که حالا سایه‌اش بر سدهای خالی کشور سنگینی می‌کند.
برنامه‌ریزی برای بدترین سناریو؛ جیره بندی در راه است
اما وضعیت بحرانی منابع آبی از چشم مسئولان دور نمانده است و محمدجواد زارعیان، مدیر پژوهشکده منابع آب مؤسسه تحقیقات آب، با تایید این پیش‌بینی‌ها می‌گوید: پیش‌بینی بارش‌های کمتر از نرمال را در پاییز امسال داشتیم؛ از این‌رو برنامه تأمین آب شرب کشور را براساس بدترین سناریو از نظر بارش‌ها و منابع سطحی تدوین کرده‌ایم.
چندی پیش نیز عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، نقطه پایانی بر تمام خوش‌بینی‌ها گذاشت و به صراحت اعلام کرد که سناریوی بدبینانه‌ای برای تامین آب پایتخت تدوین شده است. به گفته او، «باتوجه به وضعیت منابع آب، کاهش افت فشار آب تا پایداری منابع ادامه خواهد داشت.»
همچنین برخی منابع آگاه می‌گویند که کار به جیره‌بندی آب کشیده و این احتمال وجود دارد که در روزهای آینده آب برای ساکنان پایتخت جیره بندی شود.
این تصمیم گیری‌ها نشان می‌دهد دولت پذیرفته است که وضعیت منابع آبی شهر تهران شکننده است و راهکارهای موجود، مانند طرح انتقال آب از طالقان، شاید بتواند تا حدودی از عمق این فاجعه بکاهد.
سایه خشکسالی فراتر از ایران رفت
نکته جالب توجه اینجاست که گستره خشکسالی تنها محدود به ایران نمی‌شود و خاورمیانه و بسیاری از کشورهای منطقه را نیز در برگرفته است. حتی ترکیه، که همواره از پربارش‌ترین کشورهای خاورمیانه محسوب می‌شود، این روزها درگیر خشکسالی کم‌سابقه‌ای است و مناطق وسیعی از آن با کمبود بارش مواجه‌اند.
کارشناسان هشدار می‌دهند تداوم این وضعیت می‌تواند تأثیرات جدی بر کشاورزی، منابع آب و زیست‌بوم خاورمیانه بگذارد و ضرورت مدیریت بهینه منابع آبی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
در نهایت، این اعداد و ارقام را می‌توان پیش‌لرزه‌های یک زلزله اقتصادی دانست؛ چرا که خشکسالی تهدید مستقیم کشاورزی، به خطر افتادن امنیت غذایی، افزایش هزینه‌های تولید در صنعت و در نهایت، فشار بیشتر بر سبد معیشت خانوارها را به همراه دارد.
زنگ خطر آب، جدی‌تر از همیشه به صدا درآمده و این پاییز خشک، می‌تواند سرآغاز زمستانی سخت باشد.