سیمکارتهای سفید: چه کسانی پشت دیوار فیلترینگ پنهان شدهاند؟
به گزارش زومان، ماجرای سیم کارت های سفید با اظهارات احمد بخشایش اردستانی، نماینده مجلس، وارد فاز جدیدی شد. او به سادگی و صراحت اعلام کرد که همه نمایندگان مجلس به محض ورود به ساختمان بهارستان، یک «سیمکارت سفید» یا همان اینترنت بدون فیلتر دریافت میکنند.
این اعتراف کوتاه موجی از پرسشها و انتقادات را به راه انداخت. این یعنی همان کسانی که برای زندگی دیجیتال میلیونها ایرانی تصمیم میگیرند و طرحهایی مانند «صیانت» را کلید میزنند، خودشان کوچکترین درکی از زیست روزمره مردم در فضای مجازی محدود شده ندارند.
این «اینترنت طبقاتی» فقط یک دسترسی ساده به چند پلتفرم فیلتر شده نیست. این ماجرا، پرده از یک شکاف عمیق و نگرانکننده میان حاکمیت و مردم برمیدارد. وقتی یک کسبوکار کوچک برای ارتباط با مشتریانش باید از هفتخوان فیلترشکنهای ناپایدار و پرهزینه عبور کند، اما نماینده همان مردم به راحتی و بدون هیچ مانعی در همان فضا فعالیت میکند، چگونه میتواند درد و مشکلات آن کارآفرین را درک کند؟
این تبعیض آشکار، این سوال اساسی را مطرح میکند: آیا قانونگذارانی که خودشان از پیامدهای تصمیماتشان مصون هستند، میتوانند قوانین عادلانهای برای دیگران وضع کنند؟
اما مسیر اینترنت بدون فیلتر از کجا شروع شد؟ چه کسانی اکنون از آن بهره میبرند؟ کدام نهادها دسترسی رسمی دارند و کدام چهرههای سیاسی با وجود سالها دفاع از فیلترینگ، خود استفادهکننده خاموش اینترنت آزاد بودهاند؟
زومان در این گزارش با نگاهی توصیفی و خطی تلاش کرده به همه این پرسشها پاسخ دهد.
ایده اعطای اینترنت با دسترسی خاص، نخستینبار در دولت حسن روحانی شکل گرفت؛ زمانی که دولت تلاش داشت دامنه استفاده از اینترنت پرسرعت را برای برخی گروهها مانند مدیران، نمایندگان مجلس، اهالی رسانه و فعالان سیاسی و اجتماعی گسترش دهد.
اما مفهوم سیمکارت سفید عملاً در دولت سیدابراهیم رئیسی جدیتر شد. در این دوره، روند اعطای اینترنت بدون فیلتر سرعت گرفت و دسترسیهای جدیدی برای طیفهای گستردهتری تعریف شد. چنانکه عمادالدین پاینده، پژوهشگر فضای مجازی، نیز در یادداشتی تأیید کرده است که طی دولت سیزدهم، افراد متعددی سیمکارتهای سفید دریافت کردهاند.
پردهبرداری از یک تناقض: حامیان فیلترینگ در صف اول اینترنت آزاد
جنجال اصلی اما زمانی آغاز شد که اسامی برخی مخالفان سرسخت رفع فیلترینگ، از جمله فعالان جبهه پایداری و حامیان طرح صیانت نیز در میان دارندگان اینترنت بدون فیلتر مشاهده شد؛ چهرههایی که همواره در دفاع از مسدودسازی پلتفرمها پیشگام بودند اما خود در پشت صحنه دسترسی آزاد داشتند.
ماجرا با تصویری از تلگرام حمید رسایی در صحن مجلس آغاز شد؛ همان نمایندهای که تلگرام و رفع فیلتر آن را بارها بهشدت نقد کرده بود و روزی اینترنت آزاد را «منطقه جنگی» میدانست، اکنون خود در شبکههای فیلترشده فعال بود.
مرتضی آقاتهرانی، از طراحان اصلی طرح صیانت و امیرحسین ثابتی، مشاور سعید جلیلی، نیز از دیگر چهرههایی بودند که با وجود دفاع آتشین از محدودسازی، خود به اینترنت بدون فیلتر دسترسی داشتند.
آقاتهرانی، نماینده تهران و عضو شورای مرکزی جبهه پایداری، از مخالفان جدی رفع فیلتر بود که در شورای عالی فضای مجازی به دنبال تصویب طرح صیانت بود و اکنون مشخص شده از دارندگان خط سفید است.
جالب آنکه امیرحسین ثابتی، نماینده تهران و مشاور سعید جلیلی که مذاکرات ایران و تلگرام را به تندی نقد کرده بود، پس از افشای خط سفیدش، در توییتر تکذیب کرد و مدعی شد نمایش کشور مبدأ خطا دارد؛ در حالی که تستهای مستقل نشان میدهد اگر اینترنت بدون فیلتر هم داشته باشید، کشور ایران همچنان نمایش داده میشود.
سپهر خلجی، رئیس شورای اطلاعرسانی دولت سیزدهم، در روزی که اینترنت مردم پس از حمله اسرائیل قطع شده بود، با اینترنت سفید در اکس نوشت که رفع انسداد واتساپ «ضربه به امنیت ملی» است.
تکذیب سیم کارت سفید روحانی و جهرمی
در سوی دیگر ماجرا، این افشاگریها روشن کرد که حسن روحانی و محمدجواد آذریجهرمی اینترنت سفید نداشتهاند و از فیلترشکن استفاده میکردند. آذریجهرمی نیز با کنایه نوشت: تکخوری نکنید… هاتاسپات کنید که به خیر نزدیکتر است!
چه کسانی رسماً اینترنت سفید دارند؟
فراتر از چهرههای سیاسی، دسترسی به اینترنت بدون فیلتر برای گروهها و نهادهای مشخصی نیز بهطور رسمی فراهم شده است. این گروهها عبارتند از
فریلنسرها و آزادکارها: پس از تصویب آییننامه حمایت از آزادکاران حوزه اقتصاد دیجیتال، وزارت ارتباطات موظف شد دسترسی اینترنت پرسرعت و پایدار را برای افراد اعتبارسنجیشده فراهم کند.
گردشگران خارجی: برای این گروه سیمکارتهای ویژهای طراحی شده که علاوه بر اینترنت بدون فیلتر، اطلاعات گردشگری و خدمات دیگر را نیز ارائه میدهد. این سیمکارتها معمولاً در فرودگاهها عرضه میشوند.
اساتید دانشگاه: به دلیل نیازهای پژوهشی و علمی، دسترسی «اینترنت باز» برای اساتید دانشگاه نیز در نظر گرفته شده و در مراحل نهایی ابلاغ قرار دارد.
خبرنگاران و روزنامهنگاران: از سال ۱۳۹۷ با موافقت کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، تعدادی از خبرنگاران نیز به اینترنت بدون فیلتر دسترسی پیدا کردند.
دانشگاهها و دانشجویان منتخب: در قالب طرح «اینترنت تخصصی»، برخی دانشگاهها مانند دانشگاه تهران بهصورت آزمایشی دسترسی دانشجویان به پلتفرمهایی چون یوتیوب را فعال کردهاند.
شرکتهای مستقر در منطقه بینالمللی نوآوری ایران: بر اساس مصوبه جدید هیئت وزیران در تاریخ 31 خرداد 1403، شرکتهای حاضر در این منطقه، از جمله پارک فناوری پردیس، طبق قانون از اینترنت پرسرعت و بدون محدودیت برخوردار هستند.
سال | گروه یا سازمان |
|---|---|
1397 | خبرنگاران و روزنامهنگاران |
1401 | فریلنسرها و آزادکارها |
1402 | اساتید دانشگاه |
1403 | شرکتهای مستقر در منطقه بینالمللی نوآوری ایران |
1403-1404 | دانشگاهها و دانشجویان |
زمان تخصیص اینترنت سفید به افراد و گروهها
شکاف عمیق میان شعار و واقعیت
با این همه، این افشاگریها تصویری روشن از یک تناقض عمیق ارائه میکند: کسانی که سالها از فیلترینگ دفاع کردند، خود از آن عبور کردهاند و پشت ژست مبارزه با اینترنت آزاد، دسترسی ویژه و امتیازات پنهانی قرار داشته است. قابلیت جدید اکس، هرچند با خطاهایی احتمالی، لایهای از این تضاد را آشکار کرد.
از سوی دیگر، روند مشروعیتبخشی به دسترسیهای ویژه اینترنتی طی سالهای اخیر نشان میدهد که دامنه این امتیاز بهتدریج گستردهتر شده و هر سال بر شمار سازمانها، نهادها و حتی گروههای شغلیای که امکان استفاده از اینترنت آزاد را پیدا میکنند افزوده میشود. این گسترش پیوسته، اکنون پرسشی جدی را پیش روی افکار عمومی قرار داده است: آیا قرار است این دایره دسترسیهای خاص، که در ابتدا محدود و استثنایی بود، بهمرور به یک قاعده نانوشته بدل شود و بخشهای بیشتری از ساختار اداری و حرفهای کشور را دربرگیرد؟
این رویداد بیش از هر چیز ضرورت عمل به وعده رفع فیلترینگ را یادآوری میکند؛ وعدهای که اکنون بیش از هر زمان دیگری زیر ذرهبین افکار عمومی است.
نظر شما درباره اینترنت طبقاتی و این افشاگریها چیست؟ دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.