افشای پروژه منهتن پکن؛ فاز جدید جنگ سرد فناوری چین و آمریکا
در دنیای امروز، قدرت فقط با نفت، موشک یا ارتش سنجیده نمیشود. قدرت، در توان ساخت تراشه نهفته است؛ تراشههایی که هوش مصنوعی، اقتصاد دیجیتال و سلاحهای هوشمند را تغذیه میکنند. و حالا چین، آرام و بیسروصدا، در حال نزدیک شدن به ماشینی است که کلید این قدرت را در اختیار دارد.
همهچیز از یک ماشین شروع میشود
اگر قرار باشد آینده اقتصاد دیجیتال جهان در یک تصویر خلاصه شود، آن تصویر نه یک گوشی هوشمند است و نه یک ابررایانه. آینده، در دل یک ماشین پنهان شده؛ دستگاهی به اندازه یک سالن کارخانه، با قیمتی نزدیک به ۲۵۰ میلیون دلار، که سالهاست آمریکا میکوشد چین هرگز به آن دست پیدا نکند.
رویترز گزارش داده چین در یک آزمایشگاه فوقامنیتی در شنژن، نمونه اولیه چنین ماشینی را ساخته؛ دستگاهی که میتواند پیشرفتهترین تراشههای مورد استفاده در هوش مصنوعی و تجهیزات نظامی را تولید کند. نام این فناوری در جهان نیمههادی، مترادف با قدرت است: EUV.
چرا EUV از موشک هم مهمتر است؟
EUV فناوریای است که امکان ساخت مدارهایی را میدهد که آنقدر ریزند نور معمولی از عهده حکاکیشان برنمیآید. همین ریزشدن مدارهاست که تراشهها را سریعتر، کممصرفتر و قدرتمندتر میکند؛ همان چیزی که هوش مصنوعی، مراکز داده و جنگهای آینده به آن وابستهاند.
به همین دلیل است که EUV فقط یک فناوری صنعتی نیست؛ یک دارایی راهبردی است. داراییای که تا همین اواخر، کاملاً در انحصار غرب بود.
انحصاری که قرار نبود شکسته شود
سالها فقط یک شرکت در جهان توان ساخت این ماشین را داشت: ASML هلند. آمریکا از ۲۰۱۸ با فشار سیاسی و سپس تحریم رسمی، فروش EUV به چین را متوقف کرد. پیام روشن بود: چین نباید به مغز اقتصاد دیجیتال دسترسی پیدا کند.اما گزارش رویترز نشان میدهد این دیوار ترک برداشته است.
پروژهای شبیه فیلمهای جاسوسی
چین این مسیر را فقط با سرمایهگذاری نرفته؛ با جذب هدفمند مغزها رفته است. مهندسان سابق ASML با پیشنهادهای مالی سنگین جذب شدهاند، اما داستان به اینجا ختم نمیشود. برخی از آنها با نامهای جعلی وارد پروژه شدهاند، کارت شناسایی غیرواقعی دارند و حتی همکارانشان هم نمیدانند دقیقاً چه چیزی میسازند.
پروژه بهعنوان موضوع امنیت ملی طبقهبندی شده؛ تماس با بیرون محدود است و سکوت، بخشی از قرارداد نانوشته.
چین چگونه این مهندسان را نگه میدارد؟
طبق گزارش رویترز، این فقط جذب نیرو نیست؛ سبک کار متفاوت است. تیمها از هم جدا نگه داشته میشوند، تصویر کامل پروژه در اختیار هیچکس نیست و برخی کارکنان هواوی حتی اجازه بازگشت به خانه در طول هفته را ندارند. تلفن همراه محدود میشود، خواب در محل کار عادی است و پروژه بر زندگی شخصی سایه میاندازد.
اینجا با یک استارتآپ طرف نیستیم؛ با یک پروژه دولتی تمامعیار طرفیم.
هنوز کجای کارند؟
با وجود پیشرفت، چین هنوز به سطح ASML نرسیده است. بزرگترین گلوگاه، سیستمهای نوری فوقدقیق است؛ قطعاتی که ساخت آنها ماهها زمان میبرد و هنوز بهطور کامل در چین بازتولید نشدهاند. برای جبران این فاصله، چین به بازارهای دستدوم، مهندسی معکوس و شبکههای واسطه متوسل شده است.
چرا این خبر فقط فنی نیست؟
این گزارش درباره یک ماشین نیست؛ درباره آینده تحریمهاست. اگر چین به EUV برسد، تحریمهای فناوری دیگر سد نیستند؛ فقط هزینهاند. در آن صورت، انحصار غرب در قلب اقتصاد دیجیتال با چالشی بیسابقه روبهرو میشود.
چین هنوز تراشه نهایی را نساخته است.اما حالا ماشینی دارد که قرار نبود داشته باشد.
سؤال اینجاست:اگر جنگهای آینده با تراشهها تعیین میشوند،
آیا میتوان جلوی کشوری را گرفت که تصمیم گرفته این جنگ را خودش طراحی کند؟