مالیات بر ارزش افزوده به نفع کیست؟

به گزارش زومان، دولت در لایحه بودجه‌ 1405 که هفته گذشته به مجلس تقدیم شد، صحبت از رسیدن مالیات بر ارزش افزوده به ۱۲ درصد کرده است؛ موضوعی که طی روزهای اخیر با واکنش های بسیاری همراه بوده و منتقدان و موافقان بسیاری درباره آن سخن گفته‌اند.

اما قرار نیست این پول صرفاً در خزانه‌ی دولت ناپدید شود. دولتمردان می گویند این یک نقشه برای بازگرداندن پول به جیب خودِ مردم در قالب کالابرگ است.

طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، قرار است مالیات بر ارزش افزوده که در سال ۱۴۰۴ برابر با ۱۰ درصد بود، با یک جهش دو پله‌ای به ۱۲ درصد برسد. ماجرا از این قرار است که ۱ درصد از این مالیات (همانند سال جاری) صرف متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان می‌شود و نکته‌ جدید ماجرا، اختصاص ۲ درصد افزایش نرخ برای تأمین منابع کالابرگ خانوار است.

حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، پس از تقدیم لایحه به مجلس، با زبانی ساده منطق پشت این تصمیم را این‌گونه توضیح داد:

«اگر مجلس اجازه دهد، درآمد ۲ درصد افزایش مالیات بر ارزش افزوده را در قالب کالابرگ جداگانه به خود مردم می‌دهیم.»

این تغییر نرخ، اگرچه کوچک به نظر می‌رسد، اما در ابعاد کلان اقتصادی عدد بزرگی را جابه‌جا می‌کند. پیش‌بینی می‌شود این افزایش دو درصدی، حدود ۱۷۰ هزار میلیارد تومان درآمد اضافی برای دولت ایجاد کند. اما سوال اصلی اینجاست: آیا گران‌کردن کالاها برای دادن یارانه، نقض غرض نیست؟ آیا این کار فشار را بر معیشت مردم و تولیدکنندگان بیشتر نمی‌کند؟

منتقدان هشدار می‌دهند که فشار مالیاتی بیشتر، آن هم در شرایطی که تورم مهار نشده، ممکن است مثل ترمز دستی برای اقتصاد عمل کند؛ سرمایه‌گذاری را کاهش دهد و قدرت خرید مردم را - حتی با وجود کالابرگ - ببلعد.

نگرانی‌ها در مورد تورم‌زا بودن این تصمیم بجاست، اما کارشناسان اقتصادی مجلس زاویه‌ دیگری را روشن می‌کنند. بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، معتقد است که ترس از فشار مالیاتی بر اقشار ضعیف در این سناریو چندان منطقی نیست. چرا؟ چون کالاهای اساسی همین حالا هم از مالیات معاف هستند.

نگاهداری با اشاره به اینکه سهم درآمدهای مالیاتی از هزینه‌های دولت به ۷۴ درصد رسیده، توضیح می‌دهد که ۷۰ درصد سبد مصرفی متعارف خانوارهای شهری و تقریباً کل سبد مصرفی اقشار ضعیف، اصلاً مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شوند. بنابراین، افزایش نرخ مالیات بیشتر متوجه دهک‌های پردرآمدی است که کالاهای لوکس و غیرضروری مصرف می‌کنند و درآمد حاصل از آن قرار است صرف بهبود معیشت دهک‌های پایین شود.

این لایحه یک هدف استراتژیک دیگر هم دارد: انتقال یارانه از ابتدای زنجیره به انتهای آن. در حال حاضر دولت یارانه‌های سنگینی برای نان، واردات بنزین و ارز ترجیحی می‌پردازد که گاهی پیش از رسیدن به دست مردم، هدر می‌رود یا قاچاق می‌شود. با اجرای این طرح و تأمین منابع کالابرگ از محل افزایش مالیات، دولت تلاش دارد یارانه را مستقیماً به مصرف‌کننده نهایی (مردم) برساند. اگر این مکانیزم دقیق اجرا شود، می‌تواند یکی از بزرگترین جراحی‌های اقتصادی برای توزیع عادلانه‌تر ثروت باشد، هرچند موفقیت آن به «اجرای دقیق» و نظارت سفت‌وسخت گره خورده است.

آیا شما حاضرید مالیات بیشتری روی خریدهای غیرضروری بپردازید تا بودجه کالابرگ و حقوق بازنشستگان تامین شود؟ نظرات خود را بنویسید.