قرنطینه نفتی در دستور کار؛ نقشه دوماهه آمریکا برای ونزوئلا

یک مقام آمریکایی به رویترز گفت کاخ سفید به نیروهای نظامی ایالات متحده دستور داده است که دست‌کم در دو ماه آینده، تمرکز خود را تقریباً به‌طور کامل بر اجرای «قرنطینه» نفت ونزوئلا بگذارند؛ اقدامی که نشان می‌دهد واشنگتن در مقطع کنونی، بیش از توسل به ابزار نظامی، به دنبال اعمال فشار اقتصادی بر کاراکاس است.

این مقام که نخواست نامش فاش شود، روز چهارشنبه گفت:

«در حالی که گزینه‌های نظامی همچنان وجود دارد، تمرکز فعلی بر استفاده از فشار اقتصادی از طریق اجرای تحریم‌هاست تا به نتیجه‌ای که کاخ سفید به‌دنبال آن است، دست پیدا کنیم.»

اگرچه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در مواضع علنی خود درباره اهداف دقیق واشنگتن در قبال ونزوئلا با احتیاط سخن گفته، اما بنا بر گزارش رویترز، او در محافل خصوصی بر نیکلاس مادورو فشار آورده تا کشور را ترک کند. ترامپ روز دوشنبه گفت کنار رفتن مادورو از قدرت «اقدامی هوشمندانه» خواهد بود.

به گفته این مقام آمریکایی، «اقداماتی که تاکنون انجام شده، فشار بسیار شدیدی بر مادورو وارد کرده و این باور وجود دارد که اگر ونزوئلا تا اواخر ژانویه با آمریکا به توافق نرسد و امتیازهای قابل‌توجهی ندهد، با یک فاجعه اقتصادی روبه‌رو خواهد شد.»

ترامپ ونزوئلا را متهم کرده است که با قاچاق مواد مخدر، بازار آمریکا را هدف قرار داده و دولت او طی ماه‌های گذشته قایق‌هایی را که به ادعای واشنگتن حامل مواد مخدر بوده‌اند، هدف حملات قرار داده است؛ حملاتی که از سوی بسیاری از کشورها به‌عنوان «قتل‌های فراقضایی» محکوم شده‌اند. ترامپ همچنین بارها تهدید کرده زیرساخت‌های مرتبط با مواد مخدر در خاک ونزوئلا را بمباران خواهد کرد و مجوز انجام فعالیت‌های مخفیانه سازمان سیا علیه کاراکاس را صادر کرده است.

در ماه جاری، گارد ساحلی آمریکا دو نفتکش حامل نفت خام ونزوئلا را در دریای کارائیب توقیف کرده است. این اظهارات پس از آن مطرح می‌شود که رویترز گزارش داد گارد ساحلی در انتظار دریافت نیروهای کمکی برای اجرای سومین عملیات توقیف است؛ عملیاتی که نخستین‌بار روز یکشنبه علیه یک کشتی تحریم‌شده خالی از بار به نام «بلا–۱» آغاز شده بود.

ساموئل مونکادا، نماینده ونزوئلا در سازمان ملل، روز سه‌شنبه گفت:«تهدید، ونزوئلا نیست؛ تهدید، دولت ایالات متحده است.»

این مقام آمریکایی توضیح نداد که تمرکز «تقریباً انحصاری» ارتش بر جلوگیری از صادرات نفت ونزوئلا دقیقاً به چه معناست. ارتش آمریکا در سراسر جهان حضور دارد و بسیاری از مأموریت‌ها و توانمندی‌های آن ارتباط مستقیمی با عملیات رهگیری دریایی ندارند.

با این حال، پنتاگون بیش از ۱۵ هزار نیروی نظامی در منطقه کارائیب مستقر کرده است؛ حضوری که شامل یک ناو هواپیمابر، ۱۱ ناو جنگی دیگر و بیش از دوازده جنگنده اف–۳۵ می‌شود. اگرچه بخشی از این تجهیزات می‌توانند در اجرای تحریم‌ها نقش داشته باشند، اما بسیاری از آن‌ها—از جمله جنگنده‌ها—برای چنین مأموریتی مناسب نیستند.

ایالات متحده روز سه‌شنبه به سازمان ملل متحد اعلام کرد تحریم‌ها علیه ونزوئلا را «تا حداکثر حد ممکن» اعمال و اجرا خواهد کرد تا منابع مالی دولت مادورو قطع شود.

اوایل ماه جاری، ترامپ دستور اعمال «محاصره» (blockade) بر تمامی نفتکش‌های تحریم‌شده ورودی و خروجی ونزوئلا را صادر کرده بود. با این حال، استفاده مقام کاخ سفید از واژه «قرنطینه» (quarantine) به‌جای «محاصره» واجد اهمیت سیاسی و حقوقی است. در ادبیات روابط بین‌الملل، «قرنطینه» به اقداماتی گفته می‌شود که عملاً جریان کالا—در اینجا نفت—را محدود می‌کند، اما بدون آن‌که به‌طور رسمی به‌عنوان اقدام جنگی اعلام شود.

این انتخاب واژگانی یادآور بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ است؛ زمانی که دولت جان اف. کندی برای پرهیز از تشدید تنش، از به‌کار بردن واژه «محاصره» خودداری کرد. رابرت مک‌نامارا، وزیر دفاع وقت آمریکا، بعدها گفت: «ما اسمش را قرنطینه گذاشتیم، چون محاصره واژه‌ای جنگی است.»

منتقدان بین‌المللی این رویکرد را عبور از مرز تحریم به استفاده غیرقانونی از زور می‌دانند. کارشناسان سازمان ملل اعلام کرده‌اند محاصره یا محدودسازی دریایی صادرات یک کشور، حتی اگر با عنوان تحریم یا «قرنطینه» انجام شود، می‌تواند مصداق «تجاوز مسلحانه غیرقانونی» تلقی شود. به گفته آنان، جلوگیری عملی از حرکت نفتکش‌ها بدون مجوز شورای امنیت با اصول حقوق بین‌الملل و آزادی ناوبری در تضاد است و تغییر نام محاصره به قرنطینه، ماهیت اقدام را تغییر نمی‌دهد.

در همین حال، دولت ونزوئلا این اقدامات را تلاشی برای کنترل منابع نفتی این کشور توصیف کرده و هشدار داده است که تشدید حضور نظامی آمریکا در کارائیب می‌تواند خطر درگیری ناخواسته را افزایش دهد.