چرا نرخ بهره در سوئیس صفر ماند،چرا ایران مسیر دیگری می‌رود؟

بانک ملی سوئیس در نشست ۱۱ دسامبر ۲۰۲۵ نرخ بهره سیاستی خود را دوباره در سطح صفر درصد تثبیت کرد؛ تصمیمی که کاملاً مطابق انتظار بازار بود و از پیش در نظرسنجی‌های اقتصادی پیش‌بینی شده بود.

این سومین نشست متوالی است که سیاست‌گذار پولی در برن، مسیر ثابتی را دنبال می‌کند؛ مسیری که بر پایه رشد ملایم اقتصاد، تورم پایین‌تر از هدف و نگرانی مزمن درباره قدرت بیش‌ازحد فرانک سوئیس شکل گرفته است. واکنش بازارها نیز محدود بود؛ چون این تصمیم از مدت‌ها قبل در قیمت‌ها منعکس شده بود و هیچ شوک تازه‌ای ایجاد نکرد.

در ماه‌های گذشته، اقتصاد سوئیس با تورمی روبه‌رو بوده که نه‌ تنها از هدف بانک مرکزی عبور نکرده، بلکه بارها به سطوح نزدیک صفر نزدیک شده است. در چنین شرایطی، افزایش نرخ بهره ضرورتی ندارد؛ زیرا ابزار نرخ بهره زمانی معنا پیدا می‌کند که قیمت‌ها با سرعتی بیش از حد مجاز رشد کنند. وقتی تورم پایین یا حتی بسیار کم‌نوسان است، بانک مرکزی با تغییر نرخ‌ها چیزی را اصلاح نمی‌کند. اقتصاد به جای انقباض، به ثبات نیاز دارد.

از سوی دیگر، افزایش نرخ بهره می‌تواند فرانک سوئیس را بیش از اندازه تقویت کند؛ اتفاقی که به کاهش رقابت‌پذیری صادرات و فشار بر بخش‌های تولیدی منجر می‌شود. به همین دلیل سیاست نرخ بهره صفر در واقع پیامی است درباره هماهنگی سیاست پولی با شرایط تورمی و ارزی سوئیس، نه نشانه‌ای از وضعیت اضطراری یا ضعف اقتصادی.

یک سوء‌برداشت رایج درباره نرخ بهره صفر وجود دارد: بسیاری تصور می‌کنند صفر شدن نرخ بهره یعنی دریافت وام بدون سود. اما نرخ صفر تنها به «نرخ سیاستی» بانک مرکزی اشاره دارد؛ نرخی که هزینه دسترسی بانک‌ها به منابع کوتاه‌مدت را تعیین می‌کند و جهت‌گیری سیاست پولی را نشان می‌دهد.

این نرخ مستقیماً نرخ وام مسکن، وام مصرفی یا نرخ سود سپرده را تعیین نمی‌کند. بانک‌ها نرخ وام را بر اساس هزینه تأمین مالی، ریسک اعتباری و حاشیه سود خود مشخص می‌کنند، بنابراین حتی در دوره نرخ بهره صفر، وام‌گیری خانوارها معمولاً چند درصد هزینه دارد. نقش بانک مرکزی فراهم‌کردن شرایطی است که تأمین مالی در سطح کلان ارزان‌تر شود، نه رایگان.

ثبات نرخ بهره در سوئیس فقط به دلیل تورم پایین نیست؛ ثبات ارزی نیز عامل تعیین‌کننده‌ای است. هر بار که SNB نرخ‌ها را بدون تغییر اعلام می‌کند، پیام روشنی به بازار می‌دهد: اجازه نمی‌دهد فرانک بیش از حد تقویت شود.

این سیاست به‌خصوص در دوره‌ای اهمیت دارد که اقتصادهای اروپایی با رشد آهسته و شرایط پولی شکننده مواجه‌اند. از سوی دیگر، تثبیت نرخ بهره در سطح صفر نشان می‌دهد سیاست‌گذار قصد ندارد با تغییرات ناگهانی، جریان سرمایه را در بازارهای اروپایی مختل کند.

این تصمیم همچنین بر انتظارات سیاست پولی در منطقه یورو اثر می‌گذارد؛ زیرا رویکرد غیرانقباضی سوئیس می‌تواند فضای بیشتری برای بانک مرکزی اروپا ایجاد کند تا با آرامش بیشتری درباره مسیر آینده نرخ‌ها تصمیم بگیرد.

تصمیم امروز بانک ملی سوئیس بیش از آنکه تغییری جدید باشد، تأکید دوباره‌ای بر مسیر انتخاب‌شده این کشور است؛ مسیری که در آن ثبات ارزی، کنترل تورم پایین و حفظ رشد ملایم بر هر چیز دیگری مقدم است.

نرخ بهره صفر برای سوئیس یک سیاست گذرا نیست؛ بلکه نتیجه منطق اقتصادی این کشور است. سوئیس همچنان یکی از معدود اقتصادهای بزرگ جهان است که ثبات در آن مهم‌تر از سرعت است و ابزارهای پولی آن بیشتر برای تنظیم فضای اقتصاد استفاده می‌شوند تا اصلاح شوک‌ها. تا زمانی که تورم پایین بماند و فرانک زیر فشار تقاضای خارجی باشد، نرخ بهره صفر احتمالاً جای خود را در میان تصمیمات پولی این کشور حفظ خواهد کرد.

«به نظر شما، اقتصاد ایران برای نزدیک‌شدن به نرخ‌های بهره پایین چه پیش‌نیازهایی باید داشته باشد؟»